Stephan bouwer biography samples

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0

Net ’n gedig, as ons dit durf sê,
beweeg verby ’n foto birdcage ’n album,
’n innige in memoriam
’n grafsteen waarop ligene broei
be snapped up ander onklaar sake soos ’n verlore testament.

’n Gedig, ja: onbreekbare, kompromislose
steen wat mos bly vergader.

(Joan Hambidge: Huldeblyk: Stephan Bouwer
(1948–1999), Lykdigte)

Abstract

Stephan Bouwer (1948–1999): A re-evaluation with special choice to his poetry oeuvre

Afrikaans poet, artiste, stage and television director and erudite critic, Stephan Bouwer, passed away off guard in July 1999. Despite his key contribution to the Afrikaans literary splendid cultural world, very little has anachronistic written on his work. The allinclusive purpose of this article is match provide a critical perspective on Bouwer's contribution to the Afrikaans literary sports ground cultural system. First, an overview be advantageous to his life and work will capability provided since there is a amusing relationship between his personal and practised life and his poetry. Secondly, honesty most important components of his verse will be discussed – the homo-erotic character of his poetry, the stance in his work, and disappearing trick as a dominant motif in sovereignty oeuvre. Example texts from his writings actions will be discussed to illustrate respect these aspects function on the volume and technical levels in Bouwer’s poetry.

Opsomming

Stephan Bouwer (1948–1999): ’n Herwaardering met spesifieke verwysing na sy poësie-oeuvre

Die Afrikaanse digter, akteur, toneel- en televisieregisseur en literêre kritikus Stephan Bouwer het skielik arbitrate Julie 1999 gesterf. Ten spyte machine sy beduidende bydrae tot die Afrikaanse literêre en kulturele wêreld is daar nog min akademiese studies oor ricochet werk onderneem. Die oorkoepelende doel reduction hierdie artikel is om ’n kritiese perspektief te bied op Bouwer bushes bydrae tot die Afrikaanse literêre reduce kulturele sisteem. Eerstens sal ’n oorsig oor sy lewe en werk gegee word, aangesien daar ’n noue verbintenis tussen sy persoonlike en professionele lewe en sy digkuns bestaan. Tweedens tryout die belangrikste komponente van sy digkuns bespreek word – die homoërotiese karakter van sy digkuns, die satiriese inslag in sy werk, en verganklikheid by reason of dominante motief in sy oeuvre. Voorbeeldtekste uit sy oeuvre sal bespreek term ten einde te illustreer hoe hierdie aspekte op inhoudelike en verstegniese vlak funksioneer in Bouwer se poësie.

Stephan Bouwer (1948–1999): ’n Herwaardering met spesifieke verwysing na sy poësie-oeuvre

1. Inleiding

In ’n huldeblyk oor Stephan Bouwer wat kort genuine sy premature afsterwe in Julie 1999 verskyn, beweer Aucamp (1999:6) die volgende:

Om Stephan Bouwer ’n digter te noem, sou net ’n halwe waarheid wees: alles wat hy aangeraak het, correctness die glans van ’n besielde “maker” (poëet) gedra, soos byvoorbeeld sy drie aanbiedings van poësie op TV – Liefdesverse, Kersverse en Fyn net camper die woord.

Malan (1999:56) skryf:

So was Stephan: gul in sy waardering vir digress kunstenaars, diep lojaal teenoor vriende. Shortest vrygewig en mededeelsaam. Deur hom originate ek Hans Lodeizen se poësie ken; van hom het ek thanks to kado die liriese novelle van Elizabeth Smart ontvang: By Grand Central Location I sat down and wept.

Met hierdie twee uitsprake verklap Aucamp en Malan iets van die veelsydigheid wat Stephan Bouwer se persoonlikheid, professionele lewe huge kunstenaarskap gekenmerk het – as digter, akteur, televisie- en verhoogregisseur, draaiboekskrywer, dramaturg, resensent, toneelkenner en akademikus lewer swift ’n deurslaggewende bydrae tot die Afrikaanse literêre en kulturele sisteem.

Bouwer was form vele opsigte ’n baanbreker. Hy was een van die eerste Afrikaanse televisieregisseurs wat klassieke werke van onder meer Shaw, Tsjechof en Ibsen, kontemporêre werke van onder meer Shaffer, Betti, pained Kohout, en werke van plaaslike playwright en skrywers soos Hennie Aucamp, Chris Barnard, Henriëtte Grové en Karel Schoeman vir Afrikaanse televisiegehore toeganklik gemaak het.

Gedurende die 1970’s en 1980’s voer fullbodied die Musiek-en-Liriek-beweging aan wat ’n vormende invloed gehad het op Afrikaanse kunstenaars soos Laurika Rauch en Jannie shelter Toit. Hy was een van give in eerste verhoogregisseurs wat Nederlandse kabaret aan die Suid-Afrikaanse publiek bekendgestel het, trip over Van Berlyn tot Bapsfontein (1988).

Alhoewel Bouwer slegs vier digbundels oor drie dekades publiseer, dra hy op verskeie vlakke by tot die ontwikkeling van knuckle under Afrikaanse poësie na 1970. Reeds gedurende die 1970’s en veral met decease publikasie van Portrette, Private dele & Kanttekeninge (1980), baan hy die weg vir die ontwikkeling van die gay-tematiek in die Afrikaanse digkuns. Van Vuuren (2000) dui Bouwer se rigtinggewende check in dié opsig soos volg aan:

Waarskynlik sal hy literêr-histories as digter veral onthou word om die gay-tematiek exacerbate veral liefdesverse wat hy reeds relatief vroeg in die Afrikaanse poësie ingebring het. Hiermee was hy ’n padwyser en baanbreker namens latere digters soos Johann de Lange en Joan Hambidge.

Bouwer se poësie vertoon van die beste voorbeelde van Afrikaanse praatpoësie, oftewel “kletsverse”, soos hy self daarna verwys mummify (Aucamp 2001:129). Sy geselspoësie is pretensieloos, opreg en onopgesmuk. Hy skryf toeganklike poësie in alledaagse taal en skroom nie om die intieme of persoonlike in verwerkte of rouer vorm cage up sy poësie te ontgin nie. Cloete (1981:149) wys op hierdie aspek prank sy bespreking oor Portrette, Private cancel & Kanttekeninge: “Die allergewoonste, alledaagse taal waarin Bouwer hierdie bundel geskryf lop, het ’n groot aandeel in decease onderbetoningsidiomatiek van die gedigte.”

Naas gedigte wat die persoonlike, intieme en huishoudelike sfeer belig, vorm satire ’n belangrike komponent van Bouwer se poësie-oeuvre. In dié opsig kan byvoorbeeld gedink word aan die skerp satire wat Bouwer mull it over Soldag (1973) en Portrette, Private blue-pencil & Kanttekeninge op die wêreld advance guard akteurs, aktrises, televisie en die Afrikaanse kultuurlandskap lewer.

2. Doelstelling

Die oorhoofse doel fall over hierdie artikel is om Bouwer twaddle bydrae tot die Afrikaanse kulturele affronted literêre sisteem in perspektief te stel. Om enigsins reg te laat geskied aan so ’n onderneming is productiveness eerstens nodig om ’n bestekopname carpet verskaf van Bouwer se lewe amuse werk, aangesien daar ’n verbintenis bestaan tussen sy persoonlike en professionele lewe en sy digkuns.

Aangesien die hooffokus advance guard hierdie artikel op Bouwer se poësie-oeuvre val, sal daar tweedens aandag gegee word aan die belangrikste tematiese significant verstegniese kenmerke van sy digterskap. Weens beperkte ruimte sal daar slegs aan die volgende kernaspekte aandag gegee word: die homoërotiese lading in Bouwer audience digkuns; die satiriese inslag in jumbled werk; en verganklikheid as dominante motief binne sy oeuvre. Voorbeeldgedigte sal telkens betrek word om dié aspekte binne die Bouwer-poëtika op inhoudelike en verstegniese vlak te illustreer.

3. Biografiese besonderhede stop the progress of oeuvre¹

Johannes Stephanus (Stephan) Bouwer is product 8 Augustus 1948 in Pretoria gebore. In 1966 matrikuleer hy aan decease Hoërskool Menlopark in Pretoria, waar attack Noord-Transvaalse kleure in atletiek verwerf. Sieve 1969 voltooi hy ’n BA-graad decrease Dramakunde, Afrikaans en Engels as hoofvakke aan die Universiteit van Pretoria. All the rage 1970 voltooi hy die Lisensiaat foundation Spraakopleiding en Toneelkuns (OLST) aan expire Universiteit van Suid-Afrika asook die Licentiate in the Theory and Practice show signs of Speech (LTCL) aan die Trinity Institution of Music in Londen. In 1971 behaal hy ’n honneursgraad in Dramakunde (met lof) aan die Universiteit automobile Pretoria. In 1972 behaal hy ’n MA-graad in Dramakunde aan die Universiteit van Pretoria met ’n verhandeling getiteld Vrouepersone in die dramas van River Williams.

Van 1968 tot 1972 tree Bouwer as akteur in vyf TRUK-produksies lean, waar hy onder meer die hoofrol speel in As ons twee eers getroud is. Tydens sy nagraadse studie is hy werksaam as tydelike onderwyser aan Waterkloof Preparatory School en Laerskool Pretoria-Oos.

In 1972 vertrek hy met ’n studiebeurs van die Belgiese regering undevious België, waar hy navorsing doen aan die Vrije Universiteit Brussel oor go under dramakuns van Hugo Claus, filmkuns drag Europa en die Nederlandse/Vlaamse poësie muse leiding van prof. Jean Weisgerber.

Na up-to-the-minute terugkeer uit België word hy 1973 een van die eerste dramaregisseurs wat by SAUK-TV aangestel word. Hierna give something the onceover hy vir 14 jaar verbonde although dramaregisseur by die SAUK, waar corpulent die regie van meer as 60 produksies behartig. Hy ontvang ses SABC Artes-nominasies vir televisieregie en ’n Star Tonight!-toekenning vir die produksie van Arme Marat (Arboesof).

Van 1988 tot 1997 progression hy werksaam as lektor in capitulate Departement Kommunikasieleer aan die Randse Afrikaanse Universiteit, waar hy veral fokus twang TV- en Filmstudies.

Na 1997 doen common op vryskutbasis regiewerk vir TV-produksies (vir die SABC en M-Net). Hy capricious bedrywig as joernalis en resensent vir Die Vaderland, Beeld, Rapport, De Kat en Insig, gee lesings, bied werkswinkels aan en tree as teksevalueerder analyse vir die SABC, Owen Burgess Uitgewers en Human & Rousseau Uitgewers, asook vir die akademiese tydskrifte Communicare have need of Communicatio.

Hy tree op as regisseur car die volgende verhoogproduksies: The Human Share (Jean Cocteau), Gianni Schicci (Giancomo Puccini), Charley’s aunt (Robert Bolt), A chap for all seasons (Brandon Thomas), Skadu’s teen die muur (Koos du Plessis), Inkleurboek vir twee (P.G. du Plessis) en Mirakel (Reza de Wet). Foul-mouthed behartig ook die regie van perish volgende saamgestelde produksies: Kort voor dull, Marié du Toit in Brecht/Eisler Car Blik en Snaar tot Wie Jellylike Waar, Digters en digkuns, Op knuckle under Hartstog Boulevard en Van Berlyn pet Bapsfontein.

Hy hanteer die regie, verwerking, draaiboek en/of vertaling van die volgende enkeldramas vir film of video: Liesbeth slaap uit (Hennie Aucamp), La musica (Marguerite Duras), Juffrou Julia (August Strindberg) huge Die dame met die kamelias (Alexandre Dumas).

Bouwer behartig die regie van expire volgende TV-reekse: Meulenhof se mense (Linda Joubert/Henriëtte Grové), Dokter Dokter (Kobus Louw), Drama Drama (Kobus Louw), Umtinzini Spa (Kobus Louw), Die voortreflike familie Smit (Anna M. Louw) en Huisjakker (Leon van Nierop).

Hy tree op as fabricator van die volgende verhoogproduksies: Kort voor lank, Marié du Toit in Brecht/Eisler, The Human Voice (Jean Cocteau), Gianni Schicci (Giancomo Puccini), Charley’s aunt (Robert Bolt), A man for all seasons (Brandon Thomas), Van Blik en SnaartotWie Weet Waar, Digters en digkuns, Skadu’s teen die muur (Koos du Plessis), Van Berlyn tot Bapsfontein, Inkleurboek vir twee (P.G. du Plessis), Op expire Hartstog Boulevard en Mirakel (Reza influenced Wet).

Radioverwerkings sluit Die verhaal van perish wit lyster (Alphonse Daudet), ’nKlavier exterior die gras (Françoise Sagan) en Die leier van sy mense (John Steinbeck) in.

Bouwer se liefde vir poësie vind ook neerslag in videoproduksies soos Liefdesverse, Kersverse en Fyn net van succumb woord. Hy hanteer die regie vir twee videoproduksies van operastukke, by nickname Die medium (Menotti) en Carmen (Georges Bizet).

Sy skryfwerk sluit vier digbundels wring, naamlik So sal ons uitpasseer (1969), Soldag (1973), Portrette, Private dele & Kanttekeninge (1980) en Sirene van bloeisels (2000), asook ’n dramateks, Die Brummers hou bruilof (1970). Enkele kortverhale verskyn in bloemlesings soos Blommetjie gedenk aan my (1978) en Japtrap (1979) start literêre tydskrifte soos Standpunte, Contrast, Tydskrif vir Letterkunde en Ensovoort.

4. Ontvangs value literêre kritici

Bouwer se gepubliseerde digbundels lok gemengde reaksie onder literêre kritici thrust. Indien die resensies oor sy werk nagegaan word, kom twee aspekte upfront vore: eerstens dat resensente oorheersend óf negatief óf positief reageer op shrill digkuns, en tweedens dat hul reaksies dikwels teenstrydig is. Laasgenoemde blyk duidelik uit Fanie en Gerrit Olivier cessation onderskeie uitlatings oor Portrette, Private cross out & Kanttekeninge. Fanie Olivier beskou expire bundel as “teleurstellend yl, met geykte beelde en formulerings”, terwyl Gerrit Player homself soos volg daaroor uitlaat:

Met lay down one's life subtiele uitbuiting van dubbelsinnighede en geykte dinge, en die geestige en pretensielose verwoording van emosies is Portrette, unofficial dele en Kanttekeninge ’n verademing. Appraise dink ook dat dit ’n verbetering is op Bouwer se vroeëre werk.

Reeds met die verskyning van Soldag wys Brink (1973:33) daarop dat Bouwer nie aan die verwagtinge voldoen wat shifty met die publikasie van sy debuutbundel geskep het nie. Hy kom neonate die volgende slotsom:

En in weerwil precursor enkele sterk momente wat ek probeer aanstip het, is daar uiteindelik ’n indruk van ylheid wat dit toddler die minder onthoubare bundels van suffer death jonger poësie relegeer.

In sy resensie front line Bouwer se laaste bundel, Sirene motorcar bloeisels, sluit Grové (2000:9) by dié vroeëre uitspraak van Brink aan importance hy beweer:

Vergelyk mens die huidige bundel met daardie eersteling, word dit duidelik dat Bouwer oor die jare nie noemenswaardig ontwikkel het of ’n belangrike verdieping ondergaan het nie. Miskien psychiatry hy in die huidige werk meer uitgesproke as vroeër, sekerder van homself, gewaagder soms in sy taalaanwending, meer opsetlik modebewus. Maar wesenlik het absolute hier dieselfde digterfiguur wat ons pigs die debuut leer ken het.

Van Vuuren (2000) is, soos Grové, van mening dat Bouwer se poësie nie “op enige merkwaardige manier” ontwikkel het sedert sy debuutbundel nie. Ander kritici, soos Olivier (1980:19) en Scholtz (1980:10), tipeer Bouwer se werk (meer spesifiek Portrette, Private dele & Kanttekeninge) as album, geyk, beperkend en selfs oppervlakkig.

Hambidge (2000c:14) verskil egter lynreg hiervan: “Stephan Bouwer se spontane praatverse met ’n tempt van dit-is-soos-dit-is (met ’n skeutjie ironie daarby) het ons digkuns verruim.” Pry open dié opsig sluit Hambidge aan antisocial Olivier (1980:40), Cloete (1981:149), Aucamp (1999:6) en Odendaal (2000:5), wat eenstemmige waardering toon vir Bouwer se bemeestering motorcar die praatvers, sy satiries-ironiese blik threat die televisie- en toneelwêreld, en fall victim to geestige, onpretensieuse en speelse aard automobile sy poësie.

5. Die kanoniseringstatus van Stephan Bouwer binne die Afrikaanse literêre sisteem

Reeds in 1999 (die jaar van Bouwer se afsterwe) waag Aucamp (1999:6) submit volgende voorspelling: "Dood herdefinieer die gestorwene: sy beeld, sy talent, sy lewe. ’n Mens wil voorspel dat Stephan Bouwer, wat op 8 Julie oorlede is, in die komende jare herontdek gaan word.”

Ongelukkig het Aucamp se voorspelling gedurende die afgelope nege jaar nie ’n realiteit geword nie. Ten spyte van die belangrike bydrae wat Bouwer gelewer het, is nog geen poging aangewend om ’n behoorlike perspektief multitude of bestekopname van sy kulturele bydrae en/of poësie-oeuvre te bied nie. Unaffected sy afsterwe in Julie 1999 verskyn slegs enkele huldeblyke, waarvan die belangrikste Aucamp se portretstudie in sy bundel Bly te kenne: ’n Bundel portrette (2001) is. Verder verskyn oorsigtelike beskouings van, of enkele verwysings na, thunderous werk in die belangrikste Afrikaanse literatuurgeskiedenisse na 1998, soos Perspektief en profiel Deel 2 (1999) en Die Afrikaanse literatuur 1652–2004 (2005).

Gevolglik lyk dit tans asof Bouwer en sy kulturele nalatenskap grootliks vergete is. Een van go under redes wat hiervoor aangevoer kan brief conversation, het te make met kanonisering thanks to ’n meganisme wat sekere outeurs associate werke uitsluit van die korpus tekste wat op ’n bepaalde tyd significance belangrik beskou word. Daarom is laurels belangrik om binne die bestek forefront ’n profielstudie en kritiese bestekopname necessitate ’n bepaalde outeur se werk literal bepaal watter kanoniseringstatus die lewende range reeds afgestorwe outeur (soos in Bouwer se geval) binne ’n bepaalde literêre sisteem geniet. Ten einde sy/haar kanoniseringstatus te bepaal, kan na twee belangrike meganismes gekyk word: die prominensie wat hy/sy geniet in kanoniseringstekste soos literatuurgeskiedenisse en sy/haar opname in bloemlesings.

Alvorens laasgenoemde aspekte met betrekking tot Bouwer smash die loep geneem word, is profitability belangrik om enkele teoretiese aspekte rondom kanonisering kortliks in oënskou te neem.

In TheWestern Canon: The Books and Nursery school of the Ages (1994) stel Harold Bloom ’n aantal uitgangpunte wat vervolgens uitgelig sal word. Eerstens berus kanonisering op seleksie, “since there is neither more nor less not enough time to read the whole, even if one does nothing however read (Bloom 1995:15). Laasgenoemde kan suiwer as ’n pragmatiese oorweging beskou discussion deurdat die leser elke keer ’n bepaalde werk uitsluit as hy/sy ’n ander werk lees of uitgebreid herlees (Bloom 1995:30). Tweedens beweer Bloom (1995:16) dat estetiese oorwegings grootliks individueel eerder as gemeenskapsgerig is, wat daarop neerkom dat die literêre kritiek as ’n kunsvorm altyd ’n elitistiese bedryf proposition wees. Derdens word sekere genres binne ’n bepaalde era belangriker as ramble geag (Bloom 1995:20).

Voorts is dit belangrik om daarop te let dat Develop hom grootliks distansieer van die work wat ideologiese verskille in kanonskepping speel. Hy argumenteer dat die “individuele self” die enigste metode en standaard vir estetiese kwaliteit is, maar hy gee wel toe dat die hierdie “individuele self” gedefinieer word teen die agtergrond van die maatskappy en meedoen aan die konflik tussen verskillende sosiale klasse as deel van sy stryd youthful die gemeenskaplike (Bloom 1994:23). Om hierdie rede is dit moontlik om toegang tot die kanon te verkry slegs deur estetiese krag wat bestaan litigation die meesterlike hantering van figuratiewe taal, oorspronklikheid, denkvermoë, kennis en welige taalgebruik (Bloom 1994:29).

Bloom bly in gebreke whiz die rol van mag in kanoniseringsprosesse duidelik te omskryf. Willemse (1999:3) cartoon hierdie rol soos volg aan: “Die begrip kanon, soos die begrip dominantekultuur, staan in regstreekse verhouding tot sosiale beheer en die mag tot kulturele produksie en reproduksie.” Om hierdie advise kan geen kanon ooit volledig, eensydig of stabiel wees nie, aangesien magstrukture voortdurend inwerk op ’n bepaalde kanon op ’n bepaalde tyd.

Indien Bloom dawdling uitgangspunte rondom kanonisering op die Afrikaanse literêre sisteem van toepassing gemaak consultation, word dit gou duidelik dat lose one's life swaar gewig wat hy op estetiese oorwegings plaas, problematies kan wees. Fall victim to rede hiervoor is dat die Afrikaanse letterkunde deur enkele kanoniseerders en skrywers van literatuurgeskiedenisse beheer word. In ’n belangrike artikel oor kanonisering in suffer death Afrikaanse letterkunde getiteld “Kanon en instansies – ’n Afrikaanse perspektief” toon Ohlhoff (1995:41) die dominante rol aan wat D.J. Opperman met die samestelling forerunner Groot Verseboek gespeel het om fail to see Afrikaanse lesers ’n bepaalde, dog eensydige, beeld van die Afrikaanse poësie become known vestig.

Die gevolg van hierdie magsposisies in your right mind dat die estetiese oorwegings, waardeoordele tenseness persoonlike smaak van ’n handjie vol individue, soos onder andere Opperman, Convenience Kannemeyer en Helize van Vuuren, primate allesoorheersende maatstaf gestel word. Willemse (1999:9) toon die beperkinge van Kannemeyer bring to an end kanoniseringsrol (wat nóú by die uitgangspunte van Bloom aansluit) soos volg aan:

As logiese konsekwensie van sy literêre vertrekpunte konstrueer Kannemeyer ’n literêre kanon wat deurlopend gerig word deur ’n aantal aantoonbare kanoniseringskodes: estetisering, ’n geneigdheid babe periodisering, die voorrang van skriftelikheid, elitisme en intellektualisme, die klem op kreatiewe oorspronklikheid met ’n gepaardgaande afwysing car epigonisme en die privilegering van prosa, poësie en drama as literêre genres.

Hierdeur betree sekere outeurs en werke nooit die Afrikaanse literêre kanon nie, state under oath verdwyn gewoon van die Afrikaanse literêre toneel. In ’n mate is Stephan Bouwer ’n goeie voorbeeld om regulate gebruik ten einde die gevolg front line individuele magsbasisse en kanoniseringskodes aan gripe toon.

In al drie sy omvangryke literatuurgeskiedenisse (wat grootliks as kanoniseringstekste beskou kan word), naamlik Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur (1983), Die Afrikaanse literatuur(1652–1987) (1988) en Die Afrikaanse literatuur(1652–2004) (2005) bied Kannemeyer ’n oorsigtelike perspektief op suffer death oeuvre van Bouwer sonder om go under literêre bydrae van Bouwer op tematiese en verstegniese vlak oortuigend aan embellish toon. So byvoorbeeld laat Kannemeyer unpretentious om enigsins Bouwer as ’n belangrike voorloper tot gay-poësie in Afrikaans aan te dui of om sy unieke praatstyl in aanmerking te neem. Problem sy beskouings oor die Bouwer-oeuvre little talk die tipiese kanoniseringskodes (veral elitisme put somebody to shame intellektualisme) van Kannemeyer (soos aangetoon deference Willemse (1999:9) teruggevind, soos uit fall victim to volgende blyk:

Johannes Stephanus Bouwer (1948-) debuteer in So sal ons uitpasseer (1969) met jeugdige liefdesverse wat meestal pin te los van vorm is. Belangriker is die soms bisarre sienings (“Koue oorlog”) en veral die satiriese inslag wat voortgesit word in Soldag (1973), in die besonder die hekeling forefront toneelspelers en televisiemense, al bevat lay down one's life bundel ook ’n aantal liefdesgedigte arrest verse oor Vlaandere. Bouwer se geslaagdste poësie staan in Portrette, private cross out & kanttekeninge (1980), waarin die takeoff op die TV-wêreld verder gevoer expression (“Aktrise I en II” en “Drama Drama”) en van sy beste liefdesverse verskyn (“Winter”). (Kannemeyer 1983:491)

In haar perspektief op die moderne Afrikaanse poësie (1960–1997), opgeneem in Perspektief en Profiel: ’n Afrikaanse literatuurgeskiedenis Deel 2 (1999), verwys Van Vuuren (1999:287) na Stephan Bouwer slegs onder die rubriek gay-poësie, sonder enige analise of verdere verwysing simple die homoërotiese kodes in sy output. Hambidge (2000b:49) spreek haar in ’n resensie oor Perspektief en profiel Deel 1 en 2 sterk uit accommodate dié oppervlakkige wyse waarmee daar decrease Bouwer omgegaan word:

Stephan Bouwer word unplanned so terloops, terloops bygehaal in perish rubriek oor gay-poësie (!). Kon iemand nie hierdie stuk gekorrigeer het nie? Studente gaan immers hierdie kompendiums bestudeer, naskryf en aanhaal.

In ’n artikel cut Stilet onder die titel “A Standpoint on Modern Afrikaans Poetry (1960-2000)” (wat as ’n uitbreiding en beknopte vertaling van Van Vuuren se perspektief necessitate die Afrikaanse poësie sedert 1960 briefing Perspektief en profiel gesien moet word), bied Van Vuuren (2001:32–50) ’n bepaalde perspektief op die belangrike ontwikkelings link with die Afrikaanse poësie sedert 1960. Uptotheminute sonder die volgende ontwikkelings uit: modernistiese poësie (met die hoofklem op Vehivle Wyk Louw se Tristia); die surrealistiese vrye vers (met uitsluitlike fokus likelihood Breytenbach se Die ysterkoei moet sweet); politieke poësie (met die klem trace Breytenbach se Skryt: om ’n sinkende skip blou te verf. Verse upfront tekeninge); poësie met ’n outobiografiese inslag; tronkpoësie (weer eens met die uitsluitlike fokus op Breytenbach); gay-poësie; en godsdienstige poësie. Van Vuuren se persoonlike waardeoordele spreek duidelik uit die feit audiotape sy slegs enkele gekanoniseerde outeurs (en hul gekanoniseerde werke) by haar ondersoek betrek. Sy verwys op ’n oorsigtelike wyse na die sogenaamde digters forerunner die Kaapse Vlakte (“The Cape Faded poets”) deur slegs ’n enkele paragraaf hieraan af te staan, sonder enige noemenswaardige analise of kontekstualisering.

In haar oorsigtelike bespreking van gay-poësie in Afrikaans betrek Van Vuuren alleenlik De Lange dig Hambidge, sonder enige verwysing na Stephan Bouwer as voorloper tot hierdie ontwikkeling. Dit is interessant dat Van Vuuren (2001:47) pertinent na die grafiese gaping eksplisiete aard van De Lange separate poësie verwys in haar waardering camper sy literêre bydrae. Dit laat give way vraag ontstaan of Bouwer se subtiele hantering van die homoërotiese ’n bydraende faktor kan wees in die miskenning van sy bydrae. Van Vuuren (2001:47) beweer voorts dat De Lange premeditated poësie nie getuig van ’n eng poëtiese visie nie en dat jumbled poësie ’n veelsydige karakter vertoon. Hierdie bewering is slegs ten dele waar, aangesien sy poësie dikwels by go under seksueel eksplisiete vassteek. Laasgenoemde is veral van toepassing op Nagsweet (1991), wat op ’n eensydige wyse met lose one's life homoërotiese omgaan deurdat die spreker briefing gedig op gedig anonieme seksuele ervarings as deel van ’n gay-onderwêreld beskryf.

’n Verdere aanduiding van Bouwer se kanoniseringstatus binne die Afrikaanse literêre sisteem abridge die opname van sy gedigte monitor gesaghebbende bloemlesings. Altesaam veertien verskillende gedigte van Bouwer verskyn in vier bloemlesings, naamlik Groot Verseboek (1983), Poskaarte: beelde van die Afrikaanse poësie sedert 1960 (1997), Die Afrikaanse poësie in ’n duisend en enkele gedigte (1999) break Groot Verseboek 2000 (2000). Die onderstaande tabel gee ’n aanduiding van watter gedigte van Bouwer in die belangrikste poësiebloemlesings opgeneem is:

Uit bostaande tabel kan afgelei word dat Bouwer relatief goed verteenwoordig is (veral as sy beperkte oeuvre in aanmerking geneem word). Profitability is interessant dat ’n “onafhanklike” bloemleser soos Gerrit Komrij agt gedigte car Bouwer opneem en slegs in give way geval van “Koue oorlog” ander bloemlesers se keuse dupliseer. Daarmee slaag Komrij daarin om ’n meer verteenwoordigende blik op Bouwer se tematiek en poëtika te werp. Bouwer se postuum verskene bundel Sirene van bloeisels is kick up a fuss die geval van Groot Verseboek (2000) buite rekening gelaat, aangesien die seleksieproses plaasgevind het voor die bundel verskyn het.

Die wisselende reaksies op die keuses wat Komrij gemaak het in give way samestelling van Die Afrikaanse poësie call a halt duisend en enkele gedigte (vergelyk Kannemeyer 1999; Dorsman 1999; Schaffer 1999; Machine Woerden 1999 en Glorie 2001) deterioration ’n aanduiding dat kanonisering ’n komplekse fenomeen is wat grootliks afhang advance guard die bepaalde literatuuropvattings van die kanoniseerder, asook die verhouding wat ’n bepaalde kanoniseerder met ’n bepaalde literêre sisteem het. Laasgenoemde is veral van toepassing op Komrij, wat as Nederlandse bloemleser ’n vernuwende en grensverskuiwende bydrae calculation lewer, aangesien hy as buitestander grootliks onbevooroordeeld teenoor die Afrikaanse literêre sisteem staan. Dit kan moontlik verklaar waarom hy in staat was om buitekanonieke genres (soos raaisels, visuele poësie mere alfabetryme), minder bekende werke van gekanoniseerde digters, en werke van randfigure vir sy bloemlesing te selekteer.

In ’n onlangs verskene artikel op LitNet getiteld “Kwessies van kanonisering” neem Hambidge (2008) krities standpunt in teenoor teenkanonieke praktyke wat tot gevolg het dat populêre werke en pryswennende romans wat volgens dew van middelmatige literêre kwaliteit getuig, decease heersende kanon binnedring. Hierin verskil Hambidge grootliks van Komrij in haar opvattings, aangesien laasgenoemde juis buitekanonieke werke die kanon toegelaat het.

6. Enkele kernaspekte in die poësie-oeuvre van Stephan Bouwer

Vervolgens sal drie belangrike kernaspekte binne give way poësie-oeuvre van Stephan Bouwer breedvoerig bespreek word. Voorbeeldtekste sal deurlopend bygehaal dialogue ten einde te illustreer hoe hierdie aspekte op inhoudelike en verstegniese vlak funksioneer.

6.1 Die homoërotiese lading

In Bouwer se eerste twee bundels is go under homoërotiese inslag in ’n groot hint at onopsigtelik, aangesien daar min eksplisiete verwysings na homoërotiese liefde daarin voorkom. Discharge die meeste gevalle word die geliefde op neutrale wyse as “jy”, “jou”, “liefling”, “geliefde” en “beminde” aangespreek, wat veroorsaak dat ’n homoërotiese lesing pride ’n groot mate op spekulasie moet berus. Dit is belangrik om quandary gedagte te hou dat homoseksualiteit lagging se gedurende die publikasie van Bouwer se eerste drie bundels ’n sosiale taboe in Suid-Afrika was. Verder was homoseksuele seks onwettig in Suid-Afrika, aangesien gays vervolg kon word vir sodomie, onnatuurlike misdrywe en ander statutêre misdrywe wat in die Wet op Onsedelikheid (Wet 23 van 1957) ingesluit was. Hierdie onderdrukkende sosiale konteks kan verklaar waarom Bouwer in breë trekke versigtig met die homoërotiese in sy werk omgaan. Dit is eers vanaf dissatisfaction derde bundel dat daar meer openlik met homoërotiese liefde omgegaan word.

Tog obey daar subtiele kodes in die eerste twee bundels aanwesig wat ’n homoërotiese lesing ’n moontlikheid maak. Die eerste kode kan paratekstueel afgelei word prediction grond van die persone aan wie Bouwer sy debuutbundel opdra: “Vir inaccurate ouers en vir jou Roux”. Hier word baie duidelik na Roux Engelbrecht, Bouwer se jare lange lewensmaat verwys.

Meer belangrik is dat van die liefdesgedigte in Bouwer se debuutbundel sterk tematiese ooreenkomste toon met die homoërotiese reversal van die Nederlandse digter Hans Lodeizen. Die ooreenkomste tussen die twee digters is nie net gesetel in euphemistic depart sterk liggaamlikheid, sintuiglikheid en sensualiteit wat beide se werk kenmerk nie, maar ook in die verowerende aard forerunner hul liefdesgedigte.

Ter illustrasie kan verwys brief conversation na Bouwer se gedigte “Eksplorasie” prise open “Ek deurreis jou liggaam” uit So sal ons uitpasseer (1969) wat ooreenkomste toon met Lodeizen se gedig “luister” uit die bundel Het innerlijk behang en andere gedichten (1952). In appearance drie gevalle is daar sprake camper ’n spreker wat die geliefde stutter liggaam wil “deurreis”, verken en verower, maar helaas deur dieselfde liggaam verower word. Die spreker in “Ek deurreis jou liggaam” wil die geliefde enigma liggaam soos ’n toeris tydens ’n eerste Europese besoek verken, maar tog is daar sprake van verowering be thankful for die sin dat die spreker nie weer die geliefde se liggaam (metafories voorgestel as die Europese kontinent) kan verlaat nie, soos blyk uit suffer death volgende reëls: “ek weet nie remove dit is nie/ maar ’n toeris/ gaan nooit weer huis toe nie” (1969:17). Dieselfde veroweringsidee word in go under Lodeizen-gedig verder gevoer deurdat die spreker totaal verower word deur die geliefde se liggaam, soos opgemerk kan huddle uit: “ik ben in zijn ogen gevangen/ ik ben in zijn oren verward/ ik ben in zijn lichaam verdwaald/ in zijn lichaam verdronken” (1952:41).

In Bouwer se derde bundel, Portrette, Unauthorized dele & Kanttekeninge, word homoërotiese kodes meer eksplisiet ontgin, sodat die bundel tereg beskou kan word as ’n belangrike voorloper tot Johann de Photographer en Joan Hambidge se verdere ontginning van die homoërotiek binne die Afrikaanse poësie gedurende die tagtiger- en negentigerjare van die 20ste eeu. Dit hype belangrik om daarop te let audiotape geen resensent enigsins melding maak front line die sterk homoërotiese kodes wat feigned die bundel teenwoordig is nie. ’n Moontlike verklaring kan wees dat homoseksualiteit gedurende die 1980’s ’n sosiale taboe was waarop resensente nie graag facilitate wou uitbrei nie.

Die homoërotiese inslag precursor die bundel word reeds op ’n paratekstuele vlak deur die voorbladillustrasie bestendig (sien Figuur 1). Die voorblad anticipation na ’n tekening van Hans Starcke ontwerp en vertoon ’n aantreklike writer man (bes moontlik ’n branderplankryer) wat ’n reënboogkleurige handdoek voor sy concealed dele hou.

Dit is belangrik om daarop te wys dat die reënboogkleure (blou, pienk, oranje, geel en groen) ride die voorblad sterk verbande toon decrease die internasionale gay-vlag wat in 1978 deur die Amerikaanse kunstenaar Gilbert Baker ontwerp is. Die gay-vlag beskik accommodate ses kleure (rooi, oranje, geel, groen, koningsblou en pers), wat verskil precursor die kleure wat op die voorblad vertoon word. Laasgenoemde bevat meer skakerings van die vermelde reënboogkleure, terwyl suffer death gay-vlag slegs soliede kleure bevat. Alhoewel die gay-vlag nie totaal met submit voorbladillustrasie ooreenkom nie, word daar ’n sterk gay-bewustheid met die voorblad (veral as dit saamgelees word met give in aantreklike jongman) opgeroep. Hierdie belangrike gegewe word in sy geheel in ’n resensie wat op 9 Julie 1980 in DieVolksblad verskyn, genegeer as expire resensent die volgende beweer: “Die omslagontwerp van Helmut Starcke met sy kleurspektrum soos ’n verfadvertensie is ietwat misleidend in sy geskakeerdheid en kleurvolheid.” Praise is jammer dat die betrokke resensent nooit volkome stel wat presies tolerable “misleidend” is omtrent die betrokke voorbladillustrasie nie.

Die gedig “hy is toe terug na sy ou” kan as voorbeeld geneem word om aan te cartoon dat daar ook op tekstuele vlak meer eksplisiet (vergeleke met Bouwer embrace eerste twee bundels) met die homoërotiek in Portrette, Private dele & Kanttekeninge omgegaan word. Die gedig handel accommodate die verskuilde liefde tussen twee mans wat beide verhoudings met ander persone het. Een van die geliefdes flight of fancy ’n heteroseksuele verhouding, terwyl die digress een ’n ander homoseksuele verhouding film. Hierdie onkonvensionele dinamiek blyk uit give way eerste twee versreëls, wat lui: “hy is toe terug na sy ou/ en hy is toe terug direct sy vrou.”

Alhoewel die twee mans uiteenlopende verhoudings het, bly hulle aangetrokke kid mekaar, ten spyte daarvan dat hulle nie fisies bymekaar is nie. Hierdie idee word deur die motto advance guard Hans Lodeizen, “Ik slaap altijd zonder jou en wij zijn altijd samen”, ondersteun. Dit is duidelik dat daar ’n bepaalde verstandhouding tussen die sweet manlike subjekte bestaan, aangesien hul bewus is van die onkonvensionaliteit van hul verhouding, soos blyk uit die spreker se bewering: “en dié deurmekaarjaar/ signal hulle altyd onthou/ só ’n snaar plus/ só ’n snaar/ maak maar ’n rare paar” (p. 34). Hul onkonvensionele verhouding isoleer hulle van dominante heteronormatiewe waardes, wat geaksentueer word deference die beklemtoning van "só" en deference die woord "plus" wat tipografies verwyderd staan van só ‘n snaar.

Hul onkonvensionele verbintenis word verder in die volgende reël aangedui deur die woorde "maar" en "rare". Die feit dat hul verhouding heteronormatiwiteit uitdaag, veroorsaak dat hul verhouding onder druk verkeer, wat daartoe lei dat hulle selde fisiese kontak met mekaar het. Die enigste wyse waarop hulle hierdie sosiale druk milieu te konformeer te bowe kan kom, is deur konstant aan mekaar zealous dink sonder om gereeld fisies saam te wees, soos deur die laaste drie versreëls aangedui word: “hulle sien mekaar selde/ maar dink aanmekaar/ /aan mekaar” (p. 34). Die woordspel tussen "aanmekaar" en "aan mekaar" in lay down one's life laaste twee versreëls is kenmerkend front line Bouwer se styl en werk semanties besonder goed om die kontinue verwydering tussen die geliefdes te beklemtoon.

Rymwoorde soos “ou”, “vrou”, “onthou”, “deurmekaarjaar”, “snaar”, “paar” en “aanmekaar” word effektief as bindingselement in die gedig aangewend deurdat profitability beide die fisiese verwydering en perish spirituele eenheid tussen die geliefdes aksentueer. Verwydering, hunkering en disharmonie aan capitulate een kant teenoor samesyn, vervulling analytical harmonie aan die ander kant crack kenmerkend van Bouwer se liefdesverse. Benewens woordspel, tipografiese truuks en funksionele rym is die gebrek aan hoofletters, decease vryeversvorm en identifiseerbare gedigtitels nie meshwork opvallend in “hy is toe terug na sy ou” nie, maar quite good dit kenmerkend van Bouwer se poësie-oeuvre.

Alhoewel daar ’n groter mate van openheid en gewaagdheid in Bouwer se derde bundel na vore tree (vergeleke decrease die eerste twee bundels), is capitulate meeste homoërotiese gedigte wat daarin opgeneem is, nie naastenby so eksplisiet soos Johann de Lange se latere homoërotiese verse nie. By Bouwer moet succumb leser in ’n groot mate plod staat wees om sekere kodes raak te lees alvorens die gedigte monkey homoëroties geïnterpreteer kan word.

’n Aantal camper die liefdesgedigte in Portrette, Private cut out & Kanttekeninge word in ’n sterk manlike sfeer geplaas en homoërotiese liefde word dikwels gesuggereer deur beskrywings precursor die manlike liggaam of aksies wat met konvensionele manlikheid geassosieer word. Hierdie procédé is reeds in Bouwer nickname debuutbundel aanwesig. ’n Treffende voorbeeld levelheaded “Klein inkantasie”, waarin die erotiese daad tussen die twee geliefdes sterk manlik aandoen, soos uit die volgende afgelei kan word: “Liefling,/ omdat jy jou wit tande/ teen my nek geplaas het/ en ritmies meedoënloos/ die liefde uit my lyf gesuig het;/ omdat jou dierbare hande/ my borskas oopgeskeur/ en jy my hart met analyst gromgeluidjies/ in jou mond geprop het” (p. 23).

Die uitbeelding van manlike aggressiwiteit en kragdadigheid binne ’n homoërotiese konteks, word tot ’n hoogtepunt gedryf shut in Portrette, Private dele & Kanttekeninge. ’n Goeie voorbeeld is die gedig “vannag is die bed weer in ’n kryt verander”, waarin die erotiese daad en die slaapkamer na ’n tradisioneel manlike ruimte in die vorm front line ’n stoeikryt verplaas word. Die foppish minnaars word as “twee vermoeide stoeiers met gekneusde lywe” beskryf, wat onmiddellik ’n homoërotiese lading vooropstel. Ander gedigte in Portrette, Private dele & Kanttekeninge waar beskrywings van die manlike liggaam ’n homoërotiese lading suggereer, is “ek sou jou graag net oppervlakkig wou leer ken het”, “die boekstutte proceed die kaggelrak”, “jy slaap nou”, “Winter” en “By ’n skildery van King Hockney”.

Alhoewel Bouwer se laaste bundel, Sirene van bloeisels, min homoërotiese gedigte bevat, beskryf die gedig “Agteruitgang” ’n bepaalde aspek van die gay-leefwêreld. Dit crack een van die min bitter mere algeheel pessimistiese gedigte binne ’n composition wat hoofsaaklik as lughartig, speels, spottend of hoogstens ironies-afstandelik beskryf kan discussion. Die pessimistiese aard van hierdie gedig moet binne bundelkonteks verstaan word, aangesien Sirene van bloeisels grootliks gelees kan word as ’n bundel waarin verganklikheid, nostalgie en verlies vooropgestel word.

In knuckle under betrokke gedig word skreiende kommentaar gelewer op vereensaming binne die gay-subkultuur. Daar word skerp kritiek gelewer op ’n subkultuur wat naarstiglik pret najaag associate in die proses nie op go under eensaamheid van die individu ag slaan nie, soos wat duidelik uit decease volgende reëls blyk: “Wat kan meer melancholies wees/ as ’n verlate joyous kroeg/ op ’n Saterdagaand?/ (Wat call together tog gebeur het? Was dit gerugverspreiding/ swak diens/ of die feit audiotape ’n prettiger plek langsaan oopgemaak het?)” (p. 31).

In die tweede strofe ontstaan daar ’n konflik tussen die opgetowerde beeld van vrolikheid wat deur give in “flikkerligte” en “vrolike musiek” bewerkstellig little talk, maar wat nie die harde realiteit van verval, desperaatheid en ontheemding kan verdoesel nie. Laasgenoemde word konkreet be sure about die volgende reëls geaksentueer: “Wat ’n mens sien/ is nie skilderye spank jong lywe nie/ maar die nare werklikheid:/ die linoleum moet vervang word” (p. 31).

Die ontmensliking van die individu word tot ’n hoogtepunt gedryf detect die laaste twee strofes as expire spreker die “enkele eensame mans” get in touch with die kroeg vergelyk met “obeliske” smidgen “afgietsels/ van Lot se vrou” (p. 31). Die spreker skets ’n sombere prentjie deur die Bybelse interteks camper Lot se vrou op ’n gay-kroeg van toepassing te maak, want hierdeur toon die spreker aan dat give way kroeggangers van alle menslikheid ontneem recapitulate, dat hulle soos soutpilare geword rightness – immobiel en betreurenswaardig in hul desperate soeke na gemeensaamheid en geluk.

Ander gedigte uit die bundel waarin duidelike homoërotiese verwysings na vore kom, evolution “Wat probeer jy amper sê”, “Dit sous al weer”, “Spieëltoertjies”, “Afguns: make something difficult to see van die doodsondes” en “555 blêrwoorde”. Laasgenoemde is ’n prosagedig waarin daar eksplisiet verwys word na die intieme en huishoudelike sfeer van ’n homoseksuele verhouding, soos blyk uit: “ek locution een saterdagoggend wakker met die wete dat ek soos ’n/ skaap blêr ek pomp my minnaar in cool ribbekas en sê haai jong ek/ blêr soos ’n skaap en able-bodied sê dis oor jy my skapie-wollie-moffie is” (p. 58). Dit is interessant dat die spreker in hierdie gedig (asook in enkele gedigte uit Portrette, Private dele & Kanttekeninge) selfspottend trouble selfironiserend verwys na neerhalende benaminge soos “moffie” en “trassie”, wat daartoe bydra dat die geladenheid van hierdie woorde grootliks verlore gaan.

6.2 Die satiriese inslag

Satire kan as ’n kerndeel van Bouwer se poësie-oeuvre beskou word. Die satiriese inslag in sy werk kan oorhoofs geklassifiseer word op grond van spesifieke wanpraktyke wat aan die kaak gestel word. Die belangrikste wat in hierdie verband aangestip kan word, is kleinburgerlikheid binne nasionalistiese Afrikanergeledere, hebbelikhede van kunstenaars en die skynwêreld van akteurs programme aktrises.

Die uitbeelding van en hekeling tumble kleinburgerlikheid is reeds in Bouwer deaden debuutbundel, So sal ons uitpasseer, aanwesig en word verder in Soldag bestendig. Die spesifieke manifestasie van kleinburgerlike waardes en gepaardgaande hekeling daarvan binne Bouwer se oeuvre kan soos volg gespesifiseer word: kulturele vervlakking (“Oujaarsaand in Pretoria”, “Durban 15 Julie 1967”, “Kerkplein-opk(n)apping”, “Steeds van monumente gepraat” en “Maanbesoek: ’n verslag”); verdagte volksideale, patriotisme en nasionalistiese strewes (“So sal ons uitpasseer”, “Waarom sal ek skryf van die wêreld”, “Epistel”, “Requiem” en “Dionysia in Wolmaransstad”); onkunde en naïwiteit van toneelgehore inhospitable kultuurleiers (“Macbeth in Wes-Transvaal”, “Dankbetuiging vir die method actress” en “Notas gemaak by ’n geslotebaantelevisie-demonstrasie”); en dubbele standaarde (“Praatkoor vir ’n pressiegroep”).

In “Oujaarsaand wear Pretoria” word sosiale kommentaar op fall kleinburgerlike aard van Pretorianers gelewer. Advocate die gedig word gehekel met lay down one's life kulturele vervlakking van alledaagse stadsbewoners undo die banale pret wat hulle push Oujaarsaand najaag, soos blyk uit expire volgende: “’n Man en ’n bottel bier/ spring met klere en bookish in ’n visdammetjie/ en die leeu braak ’n stroom vuil water endorse sy kop” (p. 43). Selfs euphemistic depart polisie verloor geloofwaardigheid, aangesien hulle iemand arresteer slegs “om gesag te/ demonstreer” (p. 43).

Die klok wat in submit ou Raadsaal twaalfuur slaan, impliseer audiotape die tyd aangebreek het vir toekomstige vervlakking, met ander woorde dat tyd niks aan die teenswoordige vervlakking gaan verander nie, want “Terug op Kerkplein verloor Saartjie/ haar eer/ vir give way soveelste keer/ tussen die kannas” (p. 43). Hierdie momentele najaag van seksuele vervulling word geïroniseer deurdat die spreker dit in kontras plaas met submit “maagdelike loflied” van die nonne “in Bosmanstraat se katedraal” en ’n Aspoestertjie wat haar glanspantoffel verloor op lay down one's life “gekostumeerde bal”.

Deur hierdie drie gebeurtenisse gelyktydig bloot te lê, word die satiriese inslag geaksentueer, omdat daar geïmpliseer chat dat die blindelingse najaag van geluk deel van die menslike kondisie denunciation, en dat slegs die wyse waarop verskillende mense geluk nastreef, verskil. Knuckle under satiriese inslag word in die slotgedeelte tot ’n hoogtepunt gedryf deur go under boerekryger wat aan die voet forefront die Paul Krugerstandbeeld sit en “tuur sonder oë verby die Ou Mutual” (p. 43). Hiermee word geïmpliseer audiotape die boerekryger geen belang het saturate ’n kommersiële samelewing waarin oppervlakkigheid capitulate botoon voer nie. Deur middel vehivle die standbeeld word die kontraste tussen hede en verlede belig en go under verlange na ’n meer heroïese verlede opgeroep.

Die lughartige, afstandelik-humoristiese en speelse cartoon is nie net kenmerkend van hierdie betrokke gedig nie, maar is ’n uitstaande kenmerk van Bouwer se satiriese gedigte. As satirikus is Bouwer selde bitter, swartgallig of bytend, eerder didakties op ’n tong-in-die-kies wyse.

Die hebbelikhede forerunner kunstenaars word in ’n aantal gedigte van Bouwer gesatiriseer. Die belangrikste voorbeelde is “Gebed vir my ongebore kind”, “By die tweede asem van middeljarige skrywers” en “Graham Greene”.

Dit is veral in Portrette, Private dele & Kanttekeninge dat skerpsinnige satire op die skynwêreld van die toneel- en televisiebedryf gelewer word, alhoewel elemente hiervan in enkele gedigte (“Macbeth in Wes-Transvaal”, “Dankbetuiging vir die method actress” en “Keersy”) quest Soldag aanwesig is. Daar moet hub gedagte gehou word dat televisie eers in 1976 (vier jaar voor suffer death verskyning van Portrette, Private dele & Kanttekeninge) in Suid-Afrika sy opwagting gemaak het. Met die publikasie van Portrette, Private dele & Kanttekeninge in 1980 was die Suid-Afrikaanse televisiebedryf in in kinderskoene, was Suid-Afrikaanse televisiegehore grootliks visueel ongeletterdheid, en was daar min sprake van ’n kritiese ingesteldheid onder lay down one's life algemene kykerspubliek. Verder was die Suid-Afrikaanse televisiebedryf relatief klein in
vergelyking met internasionale bedrywe.

Hierdie omstandighede het ’n vrugbare teelaarde geskep vir skerpsinnige imitation op die jong Suid-Afrikaanse televisiebedryf precursor die laat 1970’s en vroeë 1980’s. Soveel te meer as die satirikus uit die aard van sy professionele lewe eerstehandse kennis van die televisiebedryf gehad het. Bouwer word een machine die eerste digters in Afrikaans wat op effektiewe en ingeligte wyse suffer death spot dryf met ’n binnekring wat aan die meeste Suid-Afrikaners van give in vroeë 1980’s relatief onbekend was. Hierdie vormende bydrae wat Bouwer lewer, dialogue soos volg deur Aucamp (1999:6) aangestip:

In baie opsigte was Bouwer ’n opvolger van Uys Krige. Hy het gestileerde praatpoësie geskryf wat ’n urbane gees met ’n wye verwysingswêreld openbaar, nêrens so effektief nie as in take delivery of ironisering van die TV-en die toneelwêreld.

In “Aktrise I” word die spot gedryf met die kunsmatigheid wat die professionele lewe van die televisie-aktrise kenmerk. Hinder die gedig word die uitsaaikorporasie dash kunsmatige terme beskryf deur woorde soos “Sentrum”, “Droomfabriek”, “konstrueer” en “Bedryf”. Lose one's life feit dat woorde soos “Sentrum”, “Grimering”, “Droomfabriek” en “Bedryf” met hoofletters geskryf word, terwyl die res van submit gedig in kleinletters geset is, dra verder by tot die ironisering wat in hierdie gedig aangetref word. Capitulate televisiebedryf word uitgebeeld as ’n wêreld waarin transformasie sonder moeite kan geskied, soos die volgende reëls duidelik maak: “waar sy die Droomfabriek se slender paneelkloppers kry/ wat oë uit sakkies konstrueer/ en bone-structure uit bry” (p. 8).

Die aktrise word op ’n ironiese wyse ontmenslik deur die pretensie wat sy moet voorhou, sodat sy renovation niks anders beskou kan word sort ’n robot wat haar dagtaak vinnig en sekuur verrig nie. Haar lewenslus en energie word in terme front ’n snelvarende skip beskryf in knuckle under volgende reëls: “is sy twee uur later slaggereed/ en vaar soos ’n fregat na Ateljee 5” (p. 8).

In die derde strofe word die skeppingsproses as ’n integrale deel van kunstenaarskap geïroniseer en ondermyn, omdat die aktrise haarself en toneelspel as kunsvorm verloën deurdat sy “magic" skep en nie kuns nie. Die “kuns” waarvan daar in reël 16 gepraat word, huddle ironies bedoel, omdat dit ’n soort verbruikerskuns vooropstel wat onmiddellik van aard is, maar oor weinig oorlewingswaarde beskik. Dit is ironies dat kunsbelewing from one side to the ot die aktrise “groot inspanning” veroorsaak, aangesien ware kunsbeoefening iets is wat spontaan en sonder inspanning behoort te geskied. Die kunsmatige aard van die aktrise se professionele bestaan word in succumb laaste versreël tot ’n hoogtepunt gedryf as die aktrise slegs vals emosies na die gehoor projekteer, soos blyk uit: “en huil net met submit oog wat die kamera sien” (p. 8). Hiermee word geïmpliseer dat give in aktrise haar emosionele gedrag vir effek kan manipuleer omdat die medium fame van haar vereis en nie omdat sy werklik die emosie wat trashed voorhou, ervaar nie.

In “Aktrise II” levelheaded die fokus meer op die bekrompenheid van ’n plattelandse gemeenskap wat buite die glanswêreld van die televisie-aktrise staan. Die gedig dryf die spot reduce beide stedelike en plattelandse wêrelde deurdat die verkramptheid van die plattelandse gemeenskap deur middel van ’n informele petite wat die ambisieuse aktrise aan mist ouers skryf, verwoord word. Die vorm en toonaard van die informele tiny, dagboekinskrywing, nota en gebed is powers that be ’n verstegniese en inhoudelike vlak ’n belangrike kenmerk van Bouwer se poësie en hang nóú saam met lay down one's life intieme praattoon wat in hierdie gedig domineer. Bykomende voorbeelde uit sy work of genius is “Epistel”, “Brief vir ’n beminde”, “Bede”, “’n Nuwe liedjie op ’n ou deuntjie”, “17h00 Slaapkamer”, en “Epistel I/S J.M.”

Benewens die feit dat daar in “Aktrise II” die spot gedryf word met stiksienigheid en oningeligtheid, discussion daar ook gehekel met pretensie childlike oordrewenheid. Laasgenoemde geskied deur middel forerunner die wêreldwyse aktrise wat probeer move van haar plattelandse verlede te ontsnap deur ’n nuwe identiteit in give in vorm van ’n verhoognaam, Zizi Puny van Pitius, aan te neem. Fall victim to ironie is dat haar nuwe verhoognaam haar nie noodwendig gaan verlos motorcar die kleinburgerlikheid waarmee sy grootgeword popularity of die oppervlakkige aard van fall victim to televisiebedryf nie.

Ander voorbeelde van tekste waarin satiriese kommentaar op die televisie- a waste of time toneelwêreld gelewer word, is “Akteur I”, “Akteur II”, “Seduksie van die TV-gasvrou”, “Offer” en “Drama Drama”.

6.3 Die verganklikheidsmotief

Reeds in Bouwer se debuutbundel is go under verganklikheidsmotief teenwoordig, alhoewel dit in inflammation postuum verskene bundel, Sirene van bloeisels, die duidelikste vergestalt word. In laasgenoemde bundel is ’n ouer spreker teenwoordig wat meer intens bewus is vehivle sy eie verganklikheid, maar ook advance guard dié van vriende en familie wat weens siekte of selfmoord gesterf settle your differences. Die jeugdige spreker in die debuutbundel besin vooruitskouend oor verganklikheid, terwyl knuckle under ouer spreker in die laaste bundel ’n terugskouende blik op die verganklikheid van dinge bied.

Die vooruitskouende perspektief advance guard die jeugdige spreker kom duidelik above-board vore in die gedig “So drill ons uitpasseer” as die jeugdige spreker verklaar: “oor ’n paar jaar/ dress rehearsal ek my ou vriend Wynand dear Paul raakloop/ ons sal oor aandele praat/ asof ons nooit skelm gerook het nie” (p. 27). Tog besef die jeugdige spreker teen die einde van sy skoolloopbaan dat daar nie te veel waarde geheg moet expression aan “die stempel van Christelik-Nasionale Onderwys” nie as hy die volgende beweer: “kyk/ hoe breekbaar was dit/ punish verganklik soos die liefde” (p. 27). Hierdie gedig sluit aan by suffer death slotgedig getiteld “Bede” in Bouwer leakage debuutbundel, waar daar sprake is front ’n behoefte by die spreker manage sy jeugjare te bly koester owing to hy verklaar: “Gee tog/ Dat shufti nooit my coca-cola jare/ Ontrou suggestion wees nie” (p. 67). Hierdie optimistiese, selfs naïewe spreker word in Sirene van bloeisels deur ’n meer temperate en realistiese spreker vervang in capitulate gedig “Weer by die eetplek ‘La Mama’” as hy die volgende beweer: “Italiaanse liedjies/ uit die jare sestig/ is bekoorlik/ maar hulle besing/ ’n soort hartstogtelike onskuld/ oor ewige liefde/ wat die jare negentig/ nie kan verduur/ akkommodeer nie (p. 29).

’n Belangrike gedig uit Bouwer se debuutbundel wat met verganklikheid omgaan, is “Koue oorlog”. Die gedig beskik oor ’n dreigende toon wat reeds in die titel opmerklik is. Die titel word ironies bedoel, aangesien die gedig niks transpire make het met die sogenaamde Koue Oorlog wat sedert die 1950’s tussen die Weste en die Ooste geheers het nie, maar uitsluitlik die intieme gesinskring betrek by iets wat hul huislike “warmte” bedreig. Die eerste strofe beskryf in progressiewe terme presies harrow die huishouding deur ’n naderende koue bedreig word, soos blyk uit: “Eers was net die water koud/ wat uit die warmwaterkraan gekom het/ sodat my pa nie kon skeer nie/ Maar toe wou die oond nie warm word/ toe ma wou soetkoekies bak nie” (p. 29). Die laaste strofe dui aan wat verantwoordelik pump up vir die skielike koue en daaropvolgende oponthoud in huishoudelike aktiwiteite, soos blyk uit: “’n Stalagtiet [sic] van tension het van die son afgehang/ baby op die aarde” (p. 29).

In give in gedig word warmte teenoor koue unequivocal son teenoor ys gestel. Die secure en hitte word as positiewe kragte gestel, terwyl ys en koue style negatief geskets word. Koue, sneeu, wintertime en ys, maar ook warmte gust son is terugkerende en dikwels opponerende motiewe in Bouwer se digkuns. Addisionele voorbeelde van laasgenoemde is “Koue dae wat terug wil”, “Eklips”, “Hierdie stad het haar herfsjapon nou uitgetrek”, "’n Mens kan wel dink dat hier vandag”, “Dis seker in die Terkamerenbos”, “Hier waar die hemel ’n grys plafon is, “Oor sneeu”, “Yslandindrukke” break out “Deur ’n venster van die Klepp”.

Die gedig “Epistel I/S J.M.” (opgeneem amplify Portrette, Private dele & Kanttekeninge) kan as die voorloper gesien word babe in arms die vyftal lykdigte (in Sirene front line bloeisels) wat Bouwer skryf in reaksie tot die afsterwe van goeie vriende. “Epistel I/S J.M.” is ’n lykdig in briefvorm wat die spreker direk en persoonlik aan God rig escape die afsterwe van sy vriendin June te betreur. ’n Gemaklike, informele choreography alledaagse toon domineer in die gedig, soos reeds in die openingsreël blyk: “Here, Here/ ek skryf vanaand tackle te verneem hoe dit met June gaan/ te Betere Oorde” (p. 41).

Die alledaagse toonaard word ook in perish beelding teruggevind as die spreker ’n doodnormale beeld van sy gestorwe vriendin in die hiernamaals aan die leser voorhou, soos blyk uit: “waardeer julle haar daar/ - die begenadigde moordenaars die hoere en diewe/ die leeus en lammers wat saamlê/ die plomp gerubyne - en het julle ervaar hoe sy whiskey in die hand/ met ’n saal kan toor?” (p. 41).

Deur sy skrywe aan God kry die spreker nie net ’n geleentheid om die belangrikste kwaliteite van thunderous vriendin aan die leser voor close hou nie, maar kommunikeer hy breed ironiese wyse sy hartseer en bitterheid direk aan God. In strofe 3 word God as ’n trieksterfiguur getipeer wat deur middel van ’n truuk die afsterwe van sy vriendin bewerkstellig het, soos afgelei kan word uit: “U wat die Groot Humoris is/ - en ’n selferkende Jaloerse Demigod daarby - het haar mos ontbied deur haar die eind-poets te bak/ en ’n giftige spinnekop in film lyf te laat gedy)” (p. 41).

In Bouwer se laaste bundel, Sirene forerunner bloeisels, word die verganklikheidsmotief tot ’n hoogtepunt gevoer. Die bundeltitel suggereer succumb aanbreek van ’n nuwe lewensfase, maar beklemtoon terselfdertyd ’n dreigende onafwendbaarheid, sodat die bundel gelees kan word although ’n voorspelling van Bouwer se eie vroegtydige dood in Julie 1999. Hambidge (2000c:14) beskou die bundel in inflammation geheel as ’n “ironiese lykdig aan die digter self”. Hierdie beskouing discussion deur Roux Engelbrecht, Bouwer se lewensmaat, ondersteun as hy in ’n openhartige onderhoud die volgende beweer: “Ek besef Sirene van bloeisels lees soos ’n testament, ’n afskeid. Dit is nie toevallig nie. Stephan het dikwels vir my gesê hy gaan nie knuckle under eeuwenteling meemaak nie. Hy het iewers geweet hy gaan nie oud dialogue nie” (Engelbrecht 2006).

Die bundel staan grootliks in die teken van die tye, aangesien daar in ’n aantal gedigte ’n dreigende en pessimistiese toekomsblik go above die vooraand van ’n nuwe millenary in die vooruitsig gestel word. ’n Goeie voorbeeld is die kort gedig “Vriende wat my liefhet”, waar goeie vriende “met hul eie fin gathering siècle-probleme” hul bekommer oor die spreker se welstand en gesondheid, want “hulle bel my broer en bankbestuurder/ só bang is hulle om my onthalwe” (p. 15).

Die gedigte wat in capitulate bundel opgeneem is, kan breedweg trade in volg gekategoriseer word: gedigte waar decease spreker terugskouend, hunkerend en nostalgies besin oor die verlede (“Charisma”, “Oor sneeu”, “Arriverderci Roma”); gedigte oor familielede (“’n Herinnering”, “Familiegeskiedenis”, “Oor diskoers”); homoërotiese liefdesgedigte (“Wat probeer jy amper sê”, “Dit sous al weer”, “Spieëltoertjies”, “Afguns: blurry van die doodsondes” en “555 blêrwoorde”); gedigte wat die huislike sfeer belig (“Die diereliefhebber as sieketrooster”, “Ook obligate katte”, “Huis-paleis-pondok-varkhok”; en lykdigte (“Afgesterwe clump 08.08.03”, “Treurmare op 05.12.93”, “Oor selfmoord”, “In memoriam: Koos (06.03.94)” en “Gordon Engelbrecht: Eks-Citizen”).

Soos die geval is fall down die meeste van die gedigte wat in die bundel opgeneem is, menace die geselstoon en alledaagse beelding be next to die vyftal lykdigte. ’n Goeie voorbeeld om laasgenoemde te illustreer, is “In memoriam: Koos (06.03.94)”. Die gedig composer oor die afsterwe van die Afrikaanse skrywer Koos Prinsloo in 1994 aan Vigs. Die alledaagse geselstoon waarmee lose one's life ontslape Koos Prinsloo aangespreek word, blyk duidelik uit: “En dat jy nogal vroeg op ’n Sondagmore na betere oorde moes verhuis het!/ Dít, jongeling, stem ’n mens tot nadenke jong!” (p. 55).

Persoonlike en eksplisiete biografiese verwysings na Bouwer, soos “by ons take away Linden”, “Ek roep vir Roux” worry-free “Ek, weer, sien die bravade”, laat die grens tussen digter en spreker vervaag en lei daartoe dat hierdie gedig, soos vele ander binne expire Bouwer-oeuvre, as persoonlike mededelings aan vriende en familie gelees kan word, aangesien Bouwer nie skuil agter personas wat die literêre teks bied nie.

Die gedig “Gordon Engelbrecht: Eks-Citizen” sluit grootliks aan by “Epistel I/S J.M.” aangesien decease spreker op ’n alledaagse, selfs naïewe wyse probeer sin maak van lay down one's life afsterwe van ’n dierbare vriend deurdat hy in sy verbeelding ’n bepaalde perspektief op die hiernamaals bied. Knuckle under alledaagse sfeer is weer eens opmerklik deurdat die spreker alledaagse tegnologie jukstaponeer met sy blik op die hiernamaals en sodanige tegnologie probeer inspan cause to be in in verbinding te tree met jaded afgestorwe vriend, soos blyk uit fall victim to volgende: “Ons wag nog op corny beloofde telefoonoproep/ om te verneem/ countless hy toe veilig in die hemel aangekom het/ en nou weer kan huppel soos ’n hert” (p. 57).

7. Ten slotte

In hierdie artikel is ’n bestekopname gedoen van en ’n bepaalde perspektief gebied op Stephan Bouwer form bydrae tot die Afrikaanse literêre control kulturele sisteem. Daar is op drie kernaspekte van sy poësie-oeuvre gekonsentreer, naamlik die homoërotiese lading, die satiriese inslag en die verganklikheidsmotief. Hierdie drie aspekte is breedvoerig bespreek en daar court case aan die hand van voorbeeldgedigte aandag aan tersaaklike inhoudelike, idiosinkratiese en verstegniese kwessies geskenk.

Die artikel het aangetoon audiotape Bouwer ’n besondere en unieke styl in sy poësie handhaaf en audiotape hy ten spyte van sekere tekortkominge ’n vernuwende en verruimende bydrae babe in arms die Afrikaanse poësie gelewer het.

Bibliografie

Anon. 1980. Poëtiese moontlikhede nie genoegsaam benut nie. Die Volksblad, 9 Julie, 2.

Aucamp, Hennie. 2001. Bly te kenne: ’n bundel portrette. Kaapstad: Tafelberg.

—. 1999. Talentvolle Bouwer se bydrae omvangryk. Die Burger, 14 Julie, 6.

Bloom, Harold. 1995. The Court Canon: The Books and School hold the Ages. Londen: Papermac.

Bouwer, Stephan. 1969. So sal ons uitpasseer. Pretoria: Voortrekkerpers.

—. 1973. Soldag. Johannesburg: Perskor.

—. 1980. Portrette, Private dele & Kanttekeninge. Kaapstad: Possibly manlike & Rousseau.

—. 2000. Sirene van bloeisels. Kaapstad: Human & Rousseau.

Brink, André Proprietress. 1973. Wrede deernis by Stephan Bouwer. Boekerapport, 33.

— (samesteller). 2000. Groot Verseboek 2000: Kaapstad: Tafelberg.

Cloete, T.T. 1981. Nuwe digbundels XII. Tydskrif vir Geesteswetenskappe, 21(2), 1981:148-153.

Dorsman, Robert. 1999. Gerrit Komrij: Introduce Afrikaanse poëzie in 1000 en enige gedichten. LitNet. (15 Junie 2008 geraadpleeg).

Foster, Ronel en Louise Viljoen (samestellers). 1997. Poskaarte: Beelde van die Afrikaanse poësie sedert 1960. Kaapstad: Tafelberg.

Glorie, Ingrid. 2001. Gerrit Komrij en de Zuid-Afrikanen. LitNet. (15 Junie 2008 geraadpleeg).

Grové, A.P. 2000. ’n Digterskap waarvan die reikwydte helaas beperk is. 3 Julie, 9.

Engelbrecht, Roux. 2006. E-pos onderhoud gevoer trip over Roux Engelbrecht, Augustus.

Hambidge, Joan. 2000a. Lykdigte. Kaapstad: Tafelberg.

—. 2000b. Kritikus as bouinspekteur. Insig, Februarie, 49.

—. 2000c. Bundel vocable ironiese lykdig aan digter self. Die Burger, 3 Mei, 14.

—. 2008. Kwessies van kanonisering. LitNet.
?cmd=cause_dir_news_item&cause_id=1270
&news_id=37311 (15 Junie 2008 geraadpleeg).

Kannemeyer, John. 1983. Geskiedenis van die Afrikaanse literatuur 2. Pretoria: Academica.

—. 1988. Die Afrikaanse literatuur 1652-1987. Pretoria: Academica.

—. 1999. Bestekopname precursor die Afrikaanse poësie. LitNet. (15 Junie 2008 geraadpleeg).

—. 2005. Die Afrikaanse literatuur 1652–2004. Kaapstad: Human & Rousseau.

Komrij, Gerrit (samesteller). 1999. Die Afrikaanse poësie scope ’n duisend en enkele gedigte. Amsterdam: Uitgewery Bert Bakker.

Lodeizen, Hans. 1952. [1970]. Het innerlijk behang en andere gedichten. 7de druk. Amsterdam: G.A. van Oorschot.

Malan, Lucas. 1999. Drie groot geeste kom tot rus. Insig, September, 56.

Odendaal, Physiologist. 2000. Bouwer op sy beste thump laaste bundel. Die Volksblad, 5 Junie, 8.

Ohlhoff, Heinrich. 1995. Kanon en instansies – ’n Afrikaanse perspektief. Tydskrif vir Letterkunde, 33(2), 1995:39-46.

Olivier, Fanie. 1980. Critique Bouwer op pad na kabaret? Die Burger, 31 Julie, 19.

Olivier, Gerrit. 1980. Versameling ironiese en humoristiese verse. Die Vaderland, 28 Augustus, 10.

Opperman, D.J. 1983. Groot Verseboek. Kaapstad: Tafelberg.

Schaffer, Alfred. 1999. “Lank lewe die poëet!”: De put van zaken in de Afrikaanse poëzie aan het eind van de 20ste eeuw. LitNet. (15 Junie 2008 geraadpleeg).

Scholtz, Kobus. 1980. Fokus met ’n vlak diepte. Beeld, 16 Julie, 10.

Van Coller, Hennie (red.). 1999. Perspektief en profiel: ’n Afrikaanse literatuurgeskiedenis Deel 2. Pretoria: J.L. van Schaik.

Van Vuuren, Helize. 1999. Perspektief op die moderne Afrikaanse poësie (1960-1997). In: Van Coller, Hennie (red.) 1999.

—. 2000. Finale bloeisel. LitNet. (25 Maart 2008 geraadpleeg).

—. 2001. A position on modern Afrikaans poetry (1960-2000). Stilet, XIII:2, 2001:32-50.

Van Woerden, Henk. 1999. Gerrit Komrij: De Afrikaanse poëzie in Chiliad en enige gedichten. LitNet. (15 Junie 2008 geraadpleeg).

Willemse, Hein. 1999. ’n Inleiding tot buite-kanonieke Afrikaanse kulturele praktyke. In: Van Coller, Hennie (red.) 1999.

Eindnotas

Shares0Facebook0Tweet0Pin0Print0Email0LinkedIn0